Mój pobyt w Tajlandii powoli zbliża się ku końcowi, czas więc na małe podsumowania. Przed wyjazdem wiele czytałam na temat tego kraju. Nie tylko reportaży czy przewodników, ale też opinii na formach internetowych czy wpisów na blogach. Część z nich okazała się bardzo trafna i pomogła mi w odnalezieniu się w Azji, inne były zupełnie wyssane z palca i nie miały nic wspólnego z rzeczywistością. Stereotypów i mitów na temat Tajlandii jest wiele - oto subiektywna lista tych, z którymi nie mogę się zgodzić.

Staruszka sprzedająca pokarm dla małp pod świątynią w Prechuap Khiri Khan

1. Większość Tajek to transseksualiści lub prostytutki (albo jedno i drugie)

To chyba pierwszy i najważniejszy stereotyp, któremu trzeba zaprzeczyć. Próbowałam znaleźć dane statystyczne pokazujące jak duży odsetek społeczeństwa naprawdę stanowią kathoey (lub według innego nazewnictwa shemales), niestety dane albo są gdzieś zakopane, albo nie da się tego rzetelnie sprawdzić (osobiście stawiam na drugą opcję). Transseksualiści w Tajlandii mogą się z całą pewnością cieszyć dużą akceptacją reszty społeczeństwa. Wynika to częściowo z wyznawanego przez zdecydowaną większość Tajów buddyzmu, który zakłada absolutną równość płci (a transseksualizm jest tu przez większość uznawany za trzecią płeć), częściowo z historii, w której kathoey występują od wielu stuleci np. na dworze królewskim, ale również z szeroko wyznawanej zasady żeby pilnować własnego interesu (w tym kontekście brzmi to aż nazbyt dosłownie:). Z całą pewnością transseksualistów da się spotkać na Tajskich ulicach. I w zależności od ich zasobów finansowych czasem da się ich rozpoznać, a czasem nie. W ciągu ostatniego miesiąca tylko trzy razy zdarzyło mi się spotkać osobę, która wzbudziła moje podejrzenia, z czego dwie dziewczyny na maksymalnie turystycznej Khao San Road, czyli dokładnie tam gdzie można się było ich spodziewać. Więc nie przesadzajmy - nawet jeśli odsetek transseksualistów jest w Tajlandii wyższy niż w innych krajach to wciąż nie są jakieś szalone liczby i większość kobiet rzeczywiście urodziło się kobietami.

Jeśli zaś chodzi o przekonanie, że większość Tajek to prostytutki, które zrobią wszystko by wyciągnąć kilka groszy z zagranicznej kieszeni (i że każda Tajka dałaby się pokroić za zagranicznego chłopaka, który będzie finansował jej zachcianki) to ma to tyle wspólnego z prawdą, jak to, że co druga Rosjanka dorabia w burdelu. Jest to mit bardzo krzywdzący lwią część kobiet, które każdego dnia bardzo ciężko pracują, żeby zapewnić godne życie sobie i swoim bliskim. Które pchają te miliony wózków z jedzeniem, sprzedają breloczki na targu przez cały dzień w 40-sto stopniowym upale, pracują w biurach i w bankach. Ja nie twierdzę, że prostytutek i kobiet łasych na pieniądze nie ma. Są. Wszędzie, nie tylko w Tajlandii. Ten kraj, choć nadal niezaprzeczalnie biedny, rozwija się bardzo szybko i seks-turystyka, która jeszcze kilka lat temu stanowiła źródło utrzymania dla wielu osób, dziś stopniowo przechodzi do lamusa i angażuje coraz mniej kobiet. Ale o tym więcej w następnym punkcie...

2. Bangkok stolica rozpusty

Ahhh te stereotypy utrwalone w filmach. Dzięki chłopakom z Kac Vegas w Bangkoku wielu ludzi już zawsze będzie postrzegało to miasto jako stolicę imprez, alkoholu, narkotyków, prostytutek itd. Prawda jest nieco inna i można śmiało powiedzieć, że poza kilkoma miejscami przeznaczonymi wyłącznie dla turystów Bangkok to miasto bardzo spokojne. Tajowie piją niedużo i bardzo rzadko można spotkać miejscowych siorbiących drinka. Nawet podczas ich ulubionej rozrywki, czyli karaoke, podczas którego europejczycy muszą się zwykle odpowiednio znieczulić, Tajowie popijają tylko mrożoną herbatkę i przegryzają ciasteczka. Jeśli chodzi o turystów wiele się zmieniło w ciągu ostatnich lat. Podobno jeszcze 10 lat temu cała turystyka w Tajlandii opierała się na wlewaniu w siebie hektolitrów alkoholu i sypianiu na lewo i prawo z prostytutkami. Dziś ostoją tego typu turystów jest Pattaya, gdzie ponoć rzeczywiście dzieją się różne dziwne rzeczy. A w Bangkoku... spokój.

I jeszcze ten kapelusz. "Prawdziwe azjatyckie nakrycie głowy", które mało kto nosi:)

3. Nie da się uniknąć zatrucia pokarmowego

Fakt, porównując z europejskimi standardami w Tajlandii panuje mega syf. Te same ulice na których biegają szczury i karaluchy i na które sąsiadka wylewa mydliny z prania czy inne badziewie, kilka godzin później stają się mobilnymi restauracjami wyposażonymi w składane krzesełka i stoły i wózki z jedzeniem. Trudno więc mówić o wysokiej higienie przygotowywania i spożywania pokarmu. Jeśli ktoś bardzo boi się problemów z żołądkiem zawsze może skorzystać z usług restauracji, gdzie standard przyrządzania (oraz oczywiście ceny) są już zupełnie inne od tych ulicznych. Woda z kranu w Tajlandii nie nadaje się do picia, wiele osób obawia się również lodu w napojach. Mogę uspokoić - mało która restauracja czy uliczny sprzedawca trudzi się przygotowywaniem lodu i jego zdecydowana większość pochodzi z najbliższego 7/11 lub od dostawców, którzy dbają o jego jakość, można więc spokojnie siorbać zmrożone latte. Jeśli chodzi o wodę rzeczywiście nie powinno się jej pić, ale nie jest to żaden problem, ponieważ butelkowana woda dostępna jest dosłownie wszędzie. Rozumiem, że przygotowywanie i spożywanie jedzenia na tajskiej ulicy może w wielu ludziach budzić wątpliwości, ale nie da się zaprzeczyć, że to właśnie tam można zjeść najlepiej i najtaniej. Ja przez miesiąc posiłkowałam się w wielu ulicznych restauracjach, niektórych naprawdę podłych patrząc z perspektywy czasu. Nigdy nic nie dolegało mi, mojemu towarzyszowi podróży czy ludziom napotkanym w drodze, więc z pewnością nie jest tak źle jak wieść gminna niesie:).

Rewelacyjna zupa z wieprzowiną i rybnymi pulpecikami. Cena: 4 złote.

4. W "bucketach" sprzedawanych na popularnych imprezach jest amfetamina lub speed

"Dosypaaaali" - to najlepsza poranna wymówka imprezowiczów, którzy nie potrafią przyznać, że zwyczajnie przesadzili z alkoholem. A nie trudno przegiąć kiedy whisky z colą popija się z plażowego wiaderka o pojemności litra. A tak właśnie sprzedawane są drinki na Khao San Road w Bangkoku czy Full Moon Party na Koh Phangan. Po prostu mierz siły na zamiary zamiast później głupio się tłumaczyć. Bo jaką korzyść ma uliczny handlarz z dosypania ci drogiego narkotyku do drinka? Szczególnie, że za jego posiadanie może trafić za kraty na długie lata?

5. Oszuści są na każdym kroku, a ceny dla turystów zawyżone

Moje stanowisko w tej sprawie jest takie: Tajowie to najmilsi i najbardziej pomocni ludzie z jakimi miałam chyba kiedykolwiek do czynienia. Mam mega pozytywne doświadczenia jeśli chodzi o obsługę klienta w Tajlandii i kilka razy ktoś gonił mnie po ulicy żeby wydać mi 5 bahtów reszty, kiedy ich nie zabrałam:) Czy zdarzają się przypadki oszustw? Owszem, szczególnie w Bangkoku. Sama nigdy nie padłam ich ofiarą, nie spotkałam też nikogo, kto zostałby oszukany. Ponad to w każdym hotelu i w większości atrakcji turystycznych wywieszone są informacje o powszechnie stosowanych przekrętach, więc dość łatwo ich uniknąć jeśli ma się trochę oleju w głowie. Ceny w miejscach mocno turystycznych i imprezowych są zdecydowanie wyższe, ale korzystanie z lokali znajdujących się przy jednej konkretnej ulicy to wyłącznie własny wybór klienta. W pozostałych miejscach większość restauracji kieruje się standardowymi cenami podanymi w menu. Nawet uliczne stoiska z jedzeniem często oferują kartę dań lub mają wywieszone tabliczki z cenami. W trakcie zakupów na bazarze itp. warto pytać o ceny i nie bać się targować (ale bez przesady - okulary za 5 złotych są już wystarczająco tanie). Taksówkarze i kierowcy tuk-tuków ZAWSZE podają turystom zawyżone ceny, ale negocjuje się z nimi dość łatwo, szczególnie jeśli użyje się dwóch najważniejszych rzeczy - choć odrobiny języka tajskiego i dużo uśmiechu. Te dwie metody naprawdę potrafią zdziałać cuda.

Ceny podane są na większości produktów

A wy jakie macie doświadczenia z waszych podróży do Tajlandii? Zgadzacie się z tym co napisałam powyżej czy macie zupełnie inne spostrzeżenia? Podzielcie się nimi w komentarzu!

Po tygodniu spędzonym w stolicy Tajlandii nadszedł czas by ponownie spakować plecaki i ruszyć w dalszą drogę. Przed nami prawie dwa tygodnie relaksu na tajskich wyspach, no i oczywiście Full Moon Party, czyli comiesięczna, szalona impreza na Koh Phangan na jakieś 50 tysięcy osób. Bangkok bardzo pozytywnie mnie zaskoczył. Wszyscy moi znajomi przestrzegali mnie, żeby nie zostawać tu dłużej niż dwa dni - zobaczyć to co trzeba i uciekać gdzie indziej. Nie żałuję, że ich nie posłuchałam. Tak, Bangkok jest brudny, głośny i chaotyczny. Ale ma też niesamowitą energię i atmosferę. Zakochałam się w jedzeniu sprzedawanym przez ulicznych handlarzy. Kilka z tych miejsc udało mi się odwiedzić kilkukrotnie, a ich właściciele zaczęli mnie rozpoznawać. Nawiązanie jakichkolwiek relacji z ludźmi w nowym mieście zawsze daje miłe uczucie przywiązania do niego. Wielkim pozytywem było dla mnie Chinatown. Udało mi się tam zaliczyć kilka imprez związanych z Chińskim Nowym Rokiem i podpatrzeć lokalne tradycje i życie ulicy. Większość poniższych zdjęć została zrobiona właśnie w tej części miasta. Jeśli kiedykolwiek wrócę do Bangkoku z pewnością szerokim łukiem będę omijać słynną Khao San Road. Zajrzałam tam dosłownie na 5 minut (tzn. przebiłam się przez tłumy turystów) i to wystarczyło mi żeby upewnić się, że chyba już jestem za stara i zbyt zgorzkniała na imprezowanie w tym stylu. W każdym razie wizyta na Khao San pozostawiła po sobie niesmak. Więcej i bardziej szczegółowo na temat Bangkoku niebawem - przede mną długa podróż pociągiem więc postaram się coś napisać.

Dzień trzeci podróży rozpoczął się od dobrych wieści - odnalazł się mój zaginiony plecak, a wraz z nim wróciły do mnie wszystkie rzeczy. Przez te dwa dni, kiedy nie miałam właściwie nic, zdążyłam docenić plusy tej sytuacji, a ponad to zrozumieć jak niewiele tak naprawdę potrzeba mi od życia. Chociaż rozpaczałam nad zaginionym bagażem, teraz na poważnie rozważam odesłanie części rzeczy do domu, bo mój plecak wydaje mi się komicznie wielki i pełen zupełnie niepotrzebnych ubrań. Tyle tytułem wstępu, bo dziś chciałabym wam opowiedzieć o czymś zupełnie innym, czyli wizycie na Chatuchak Weekend Market.

Bangkok nie jest dobrym miejscem dla zakupoholika na odwyku. Miasto roi się od butików - zarówno tych eleganckich w centrach handlowych przy Placu Siam, jak i na zwyczajnych bazarach rozsypanych na co drugiej ulicy. Ceny są zdumiewająco niskie, co jeszcze bardziej utrudnia przejście obok stoisk obojętnie. Matką wszystkich bazarów w Bangkoku jest właśnie Chatuchak. Targ zdumiewa przede wszystkim swoimi rozmiarami. Jest olbrzymi i mieści aż 8,000 sklepów, które oferują niemal wszystko - od ubrań i kosmetyków, przez ceramikę, aż do żywych węży (tak mówią plotki, aczkolwiek sama ich nie widziałam). W trakcie jednego weekendu przewija się tam 200 tysięcy osób. Jest głośno, tłoczno i brudno, czyli tak, jak powinno być na targu. 

Jeśli pragniesz spędzić spokojne, sobotnie lub niedzielne popołudnie Chatuchak to nie miejsce dla ciebie. Jeśli jednak chcesz kupić nietypowe pamiątki lub prezenty i uwielbiasz się targować, koniecznie wygospodaruj kilka godzin na odwiedzenie tego bazaru. To prawda, że chyba tylko najwytrwalsi mogą wytrzymać tam dłużej niż 2 godziny - tłok, hałas i upał robi swoje. Z całą pewnością jednak znajdziesz tam wszystko co chciałbyś mieć i wiele rzeczy, które zechcesz mieć dopiero gdy je zobaczysz. Pamiętaj by zabrać ze sobą gotówkę, bo terminale to rzadkość, a droga do najbliższego bankomatu może być naprawdę długa. Ponad to uważaj na kieszonkowców i liczne przekręty - wiele z "oryginalnych tajskich antyków" dopiero co przyjechało z fabryki. Ponad to, jak wszędzie w Tajlandii, warto się targować.



W sekcji zwierzęcej kupić można wystrzałowy strój dla naszego pupila

Kiedy?

Chatuchak Weekend Market jest otwarty w piątki (18:00-24:00) oraz soboty i niedziele (18:00-24:00). Warto pamiętać, że przed południem tłumy są mniejsze a temperatura niższa.

Jak dojechać?

Kolejka BTS na stację Mo Chit (wyjście nr 1) lub metro (MRT) na stację Chatuchak Park (wyjście nr 1).

W okolicy

Będąc na Chatuchak warto wstąpić również na pobliski Or Tor Kor Market, na którym można kupić, lub po prostu obejrzeć całe mnóstwo niesamowitych produktów spożywczych. Warzywa i owoce są specjalnie wyselekcjonowane, podobnie jak mięsa i owoce morza. Ten targ to spełnienie marzeń każdego wielbiciela gotowania. Po trudach zakupów odpocząć można w parku Chatuchak - dość zatłoczonym, jednak oferującym cień i odrobinę przestrzeni osobistej, co może okazać się bardzo przydatne po doświadczeniach na bazarze.

Każda wielka podróż zaczyna się od wielkiego plecaka. Poświęciłam kilka dobrych dni na skompletowanie wyprawki idealnej. Kupiłam luźne t-shirty, hipiską spódnicę do ziemi, wystrzałowe bikini, w którym wyglądałam jak milion dolarów w gotówce i milion innych, mniej lub bardziej potrzebnych mi w Azji przedmiotów. Spakowałam ulubione wystrzałowe szorty i wysłużony, aczkolwiek kochany aparat fotograficzny. W głowie miałam milion wizualizacji pięknych, wakacyjnych stylizacji. Możecie sobie zatem wyobrazić co poczułam kiedy po 17-godzinnym locie w 40-stopniowym upale dotarłam do hostelu w Bangkoku i spragniona prysznica otworzyłam mój plecak żeby przekonać się, że... to wcale nie jest mój plecak.

Właściwie to nie poczułam nic. Zamknęłam plecak i popatrzyłam na niego z tępym wyrazem twarzy. Otworzyłam jeszcze raz. W środku nadal nie moje rzeczy. Rozgarnęłam ręką skłębione ubrania tylko po to żeby zobaczyć zdecydowanie za duże na mnie adidasy. Nosz kurza noga, nie wierze. Po kilku minutach absolutnego otępienia zaczęłam racjonalne myśleć. Trzeba poszukać jakiegoś tropu. Już w pierwszej kieszeni natknęłam się na kserokopię francuskiego paszportu. Typ w moim wieku, wydawało mi się, że kojarzę go z pokładu samolotu. Po wpisaniu jego nazwiska w google i facebooka nadal tkwiłam w martwym punkcie - najwyraźniej kolega z Cachan nie przepadał ze mediami społecznościowymi. Nie miałam więc innego wyjścia jak tylko zarzucić na styrane barki przeklęty plecak i udać się z powrotem na lotnisko.

Po jakiś piętnastu minutach tłumaczenia na czym polega mój problem ("Tak, mój bagaż wygląda dokładnie tak samo". "Nie, to nie jest mój bagaż"), udało mi się nawiązać nić porozumienia z młodą Tajką pracującą w informacji. Po kolejnych 15 minutach pojawił się specjalista ds. bagażu, czyli niski Azjata w powyciąganej koszulce i klapkach, który plątaniną korytarzy przeprowadził mnie na halę przylotów, z której wyszłam szczęśliwa niecałe 2 godziny wcześniej. W jej kącie usypana była góra toreb, walizek i dziecięcych wózków. "Czy widzi tu Pani swój bagaż?" - zapytał mój przewodnik. "Eeee" - odpowiedziałam niezbyt inteligentnie. Nie zauważyłabym tam nawet słoniątka ćwiczącego balet z żółtą wstążką na trąbie. "Niech mi Pan da minutkę". Po przekonaniu się, że w tym kłębowisku z całą pewnością nie ma drugiego plecaka, który wygląda identycznie jak ten, który przytargałam z powrotem na lotnisku ("A na taśmie był" - pomyślałam z żalem), wypełniłam kilka papierów i wyszłam z zapewnieniem, że "zrobią wszystko w ich mocy, żeby..." bla, bla, itd.

Zakładając, że odbierałam swój bagaż dość późno, tzn. w momencie, w którym na taśmie zostało już zaledwie kilka walizek, można przyjąć, że francuski koleżka buchnął mój bagaż jako pierwszy. Inaczej pewnie zauważyłabym drugi plecak, który wyglądał dokładnie tak samo. Z drugiej strony to nauczka dla mnie na resztę życia, żeby ZAWSZE sprawdzać nazwisko na kwicie bagażowym. A ponad to, żeby nie być sknerą i kiedy twój chłopak mówi dwa dni przed wyjazdem: "Hej, kupmy te śmieszne tagi z imieniem i nazwiskiem na plecaki", to PO PROSTU JE KUPIĆ, bo kosztują tylko 20 złotych, a jednak mogą się przydać. 

Finał tej historii jest taki, że francuski koleżka ma najprawdopodobniej mój plecak i chyba nie zamierza go oddać, bo minęły już dwa dni, a po bagażu ani śladu. Wczoraj jeszcze łudziłam się nadzieją, że odzyskam swoje rzeczy, dziś powoli dociera do mnie, że chyba jednak nie zrobię sobie ani jednego zdjęcia w tym wystrzałowym bikini. Że w ogóle ze zdjęciami będzie krucho, bo mój aparat został w torbie. Generalnie to smutno, bo byłam dziwnie przywiązana do bardzo wielu rzeczy w tym plecaku i wszystkie prawdopodobnie przepadły na amen.

Takim oto sposobem rozpoczęłam moją 3-miesięczną wyprawę do Azji posiadając: 

Każdy kraj ma swoje własne, unikalne świąteczne tradycje. W Polsce dzielimy się opłatkiem, jemy karpia i chodzimy na pasterkę. Duńczycy nie są znani ze swojej religijności, ale mimo to Boże Narodzenie (Jul) to ich ulubiony czas w roku, z którym wiąże się wiele ciekawych zwyczajów. Na kogo czeka jedzenie na dachu i czy warto szukać migdała podczas wigilijnej kolacji? Oto 7 najciekawszych świątecznych tradycji.

Duńczycy rozpoczynają świętowanie już na początku grudnia i naprawdę jest to wyjątkowy czas. Jeśli kiedykolwiek będziecie mieć okazję by odwiedzić Kopenhagę w okresie przedświątecznym nawet się nie zastanawiajcie. To chyba najlepsze miejsce na Ziemi by poczuć magiczną, ciepłą atmosferę i podziwiać przepiękne bożonarodzeniowe dekoracje.

Adwent to w Danii czas wspólnej zabawy, imprez i wieeelu prezentów dla najmłodszych. W większości rodzin dzieci dostają drobne upominki, takie jak słodycze czy małe zabawki, w każdy grudniowy poranek. Nieodłącznym elementem w każdym domostwie jest również kalendarz adwentowy - te najbardziej podstawowe ukrywają w sobie czekoladki, inne - małe zabawki. W oknach zobaczyć można również wieńce ze świecami adwentowymi, podzielonymi na 24 części. Codziennie zapala się je na chwilę i trzeba pamiętać o zgaszeniu płomienia zanim zniknie zbyt dużo wosku.


24 prezenty czekające na rozpakowanie, fot. Per Erik Jæger

Kolejną ciekawą tradycją jest Julefrokost, czyli świąteczne spotkania w gronie przyjaciół lub rodziny, organizowane w Adwencie. Prawdziwa zabawa zaczyna się jednak na biurowych spotkaniach tego typu. Duńskie świąteczne lunche nie mają jednak wiele wspólnego z polskimi pracowniczymi wigiliami, podczas, których w dość kulturalnej atmosferze zastanawiamy się kiedy można już iść do domu. Podczas duńskiego Julefrokost obowiązkowe są trzy rzeczy: jedzenie, piwo i snapsy. Te ostatnie to małe kieliszki mocnego alkoholu doprawionego ziołami lub co gorsza lukrecją. Jak na każdej imprezie zawsze znajdzie się grupa pracowników, którzy krążą w tłumie namawiając innych do wypicia więcej niż powinni ("No ze mną się nie napijesz?"). Paskudny smak snapsów spłukuje się z gardła obowiązkowo piwem - przepis na tragedię gotowy. Julefrokost znana jest jako najlepsza w całym roku okazja do zalania się w trupa i nawiązania biurowego romansu.

Przyznaję szczerze - zawsze uważałam, że ta tradycja to idealna okazja do sympatycznego ponabijania się z Duńczyków. Po prostu obserwowanie dorosłych ludzi trzymających się za ręce, śpiewających piosenki i kręcących się wokół choinki zawsze bardzo mnie bawiło, choć muszę przyznać, że jest to również zwyczaj bardzo uroczy. Taniec wokół choinki praktykuje się chyba w większości rodzin, nie tylko w Danii, ale również w Szwecji. Towarzyszy mu zazwyczaj skoczna piosenka, taka jak "Nu er det jul igen" ("Znów są Święta") lub klasyczna kolęda, na przykład "Dejlig er den himmel blå" ("Wspaniałe jest niebo blękitne").



Viggo Johansen,  "Glade Jul"

W Polsce co roku oglądamy na Polsacie "Kevina samego w domu", natomiast dla Duńczyków nie ma Świąt Bożego Narodzenia bez porządnej dawki Kaczora Donalda i Myszki Miki. "Disney Juleshow"(jego oryginalny tytuł to "From all of us to all of you") trafił do Danii po raz pierwszy w 1967 roku i od tego czasu co roku wyświetlany jest w każdy wigilijny wieczór. Co roku gromadzi przed telewizorami około 3,5 miliona widzów, czyli około 65% wszystkich mieszkańców Danii! Co ciekawe bajki Disneya w Boże Narodzenie ogląda się również w Szwecji, Norwegii, Finlandii.



fot. Marc Levin

Nisser to pochodzące z duńskiego i norweskiego folkloru bożki przypominające krasnoludki. Według dawnych wierzeń opiekują się domem i gospodarstwem, w zamian oczekują poczęstunku. Gdy go nie otrzymają, mogą płatać różne figle. Dlatego właśnie 23 grudnia, w noc poprzedzającą Wigilię, w wielu domostwach zostawia się dla nich, na dachu, strychu lub w piwnicy miseczkę ryżowego puddingu. Krasnoludki pełnią takżę funkcję pomocników świętego Mikołaja. Ponad to, część Duńczyków dekoruje ich wizerunkami swoje domy. Malutkie figurki ukrywane są w różnych, czasem zaskakujących, miejscach. Ponoć zdarza się, że jeszcze w marcu myjąc zęby można znaleźć zapomnianego krasnala wyglądającego zza butelek szamponu do włosów.


Nisser

W odróżnieniu od Polski, wigilijna kolacja w Danii składa się głównie z dań mięsnych. Daniem głównym jest zwykle pieczona kaczka lub wieprzowa szynka z charakterystyczną, przypieczoną skórką - flaeskesteg. Oprócz nich na świątecznym stole znaleźć można śledziei inne ryby w różnych formach. Moim zdaniem punktu programu jest deser, czyli wariacje na temat puddingu ryżowego. Ris à l’amande podawany jest na zimno z bitą śmietaną i migdałami, natomiast ciepły risengrød często idzie w parze z sosem wiśniowym. Z wigilijnym deserem związana jest kolejna duńska tradycja. W jednej z miseczek z ryżowym puddingiem schowany jest cały migdał - kto go znajdzie zostanie nagrodzony dodatkowym upominkiem.

Ponad to, w okresie świątecznym bardzo popularny jest gløgg, czyli grzane wino w korzennymi przyprawami, migdałami, rodzynkami i miodem. Z tym trunkiem należy obchodzić się ostrożnie - już dwie porcje sprawiają, że kolędy śpiewa się o wiele za głośno. Do wina często podawane są æbleskiver, czyli rodzaj okrąłych pączków posypanych cukrem pudrem. Mniam!



Ris à l’amande

Za każdym razem kiedy jestem w Danii zaskakuje mnie to, jak estetycznie wygląda otoczenie. Nie mówię tylko o świetnym zagospodarowaniu przestrzeni miejskiej. Przeciętne duńskie mieszkania są po prostu... piękne. Przytulne, ciepłe, stworzone do błogiego relaksu. Prawie jakby wszyscy Duńczycy mieli we krwi gen odpowiadający za naturalne wyczucie smaku. Ten niewielki kraj ma ogromną pasję do designu. Nie bez przyczyny "styl skandynawski" już od wielu sezonów króluje w trendach dekoratorskich. Jakie są jego zasady? Przede wszystkim wnętrza powinny być proste i funkcjonalne. Te dwie cechy znajdują swoje odbicie w największych ikonach duńskiego designu.

W Polsce nawet laicy, którzy o designie nie wiedzą nic, potrafią rozpoznać kultowy fotel 366, "liska" czy charakterystyczny wzór na ceramice z Bolesławca. Duńczycy podobnie, mają swoje legendy wzornictwa, które każdy wskaże palcem bez mrugnięcia okiem. Ostatnio przeglądałam ze znajomymi ofertę domu na sprzedaż i zapytałam czy nieruchomość sprzedawana jest z wyposażeniem. Odpowiedziały mi zdumione spojrzenia. "No coś ty, przecież to są KRZESŁA OD ARNEGO JACOBSENA". Warto więc wiedzieć co jest w cenie i znać chociaż kilka najważniejszych nazwisk i producentów duńskiego designu. Ale zacznijmy od podstaw...


Duński design na przestrzeni wieków ulegał wielu przeobrażeniom. Pod koniec XIX-tego wieku wykorzystywał romantyczne i folkowe elementy i inspirowany był Art Nouveau. Współczesne duńskie wzornictwo, utożsamiane z prostymi, czystymi liniami, powstało na przełomie wieków, wraz z pojawieniem się modernizmu, kubizmu czy bauhausu. Było manifestem demokracji i społeczeństwa bezklasowego - miało służyć i być użyteczne dla każdego. I choć przez lata duńscy projektanci korzystali z różnych inspiracji i metod, na piedestale zawsze stawiali funkcjonalność, nie zapominając jednak o estetyce i wysokiej jakości wykonania.

Warto pamiętać, że uprzemysłowienie na szeroką skalę wkroczyło do Skandynawii dość późno. Pozwoliło to na zachowanie tradycyjnego rzemiosła, które miało ogromny wpływ na wykorzystywane przez designerów sposoby produkcji. Lista projektantów i firm, o których warto byłoby wspomnieć w tym artykule jest baaardzo długa. Wybrałam kilka, które uznałam za najbardziej charakterystyczne.

Arne Jacobsen

Jego fotele to niemal relikwie, a nazwisko wymawiane jest z nabożną czcią. Jacobsen był jednym z najlepszych duńskich architektów. I choć sam uważał, że właśnie to było jego głównym zajęciem, dziś pamięta się go głównie ze względu na projekty mebli. Każdy Duńczyk marzy o jego fotelach w swoim salonie. Niestety, ceny potrafią wprawić w osłupienie. Kultowy fotel "łabędź" (zdjęcie powyżej) to wydatek rzędu 3,5 tysiąca euro, natomiast fotel "jajko" (poniżej) wart jest, astronomiczne jak na polskie warunki, 5 tysięcy euro.



Egg chair, fot. www.fritzhansen.com

PH Artichoke Lamp, fot. www.beslit.com